Benim Üniversitelerim

Okuduğum her şey, Hiristiyanlık ve yardımseverlik fikirleriyle, insanlara karşı şefkât ve merhamet haykırışlarıyla doluydu. O zamanlar tanıdığım en iyi insanlar, hep bu konular hakkında ateşli konuşmalar yapıyorlardı. Oysa, gerçek hayatta gördüğüm her şey, insanlara şefkât ve merhaet duygusundan hemen hemen yoksundu. Yaşam, sonsuz bir sertlik ve düşmanlık zinciri hâlinde, değersiz şeylere sahip olmak uğruna aralıksız ve kirli bir savaş şeklinde, önümde akıp gidiyordu. Şahsen ben sadece kitaba ihtiyaç duyuyordum. Benim gözümde başka hiçbir şeyin zerre kadar değeri yoktu. Sokağa çıkıp kapının önünde bir saat dursanız, tüm bu arabacıların, kapıcıların, işçilerin, memurların ve tüccarların, ne benim, ne de sevdiğim insanlar gibi yaşamadıklarını, bizim istediğimizi istemediklerini, bizim gittiğimiz yere gitmediklerini rahatlıkla anlayabilirdiniz. Saygı duyduğum ve kendilerine inandığım insanlar ise, bir karınca gibi durup dinlenmeden kendilerine bir yuva kurmak için çalışan çoğunluğun içine, tek başlarına kalmış yabancı ve gereksiz şeylerdi. Bu hayat bana bütünüyle aptalca ve dayanılmaz dercede sıkıcı geliordu. Sık sık görüyordum ki, insanların merhamet ve sevgisi yanlız lafta kalıyor, uygulama da ise kendileri de farkında olmadan, hayatın genel kurallarına uyuyorlardı. Çok zor bir durumdayım.