Hadidi Tarihi; Manzum Osmanlı Tarihi (1285-1523)

Hadîdî, 16. yüzyıl tarihçi ve şairlerindendir. 6650 beyitten meydana gelen eseri manzum bir Osmanlı tarihidir. Eserde, Osmanlıların tarih sahnesinde ilk göründükleri 684/1285 yılından 908/1523 yılına kadar gelen olaylar anlatılır. Hadîdî Tarihi'nde, Osmanlıların Rumeli'de gerçekleştirdikleri ilk fetihlere dair orijinal bazı bilgiler yer almaktadır. Bugün Yunanistan sınırları içerisinde kalan Ferecik'in Sultan Orhan devrinde, Şehzâde Süleyman Paşa tarafından fethine ve Osmanlı hükümdarları adına Rumeli'de ilk hutbenin de burada okunduğuna dair bilgileri onun bu manzum Osmanlı eserinden öğreniyoruz. Ayrıca günümüz araştırmalarında, Osmanlıların ilk iki asrında meydana gelen bazı olayların açıklanmasında da onun eserine başvurulduğunu görüyoruz. Hadîdî, Sultan II. Bayezid (1481-1512) ve Yavuz Sultan Selim (1512-1520) devirlerinin tamamını, Kanunî Sultan Süleyman devrinin (1520-1566) ise ilk yıllarını yaşadı. Dolayısıyla bu padişahlar devrinde meydana gelen olayların bizzat içinde bulunmasa bile, olayları görenlerden duyduklarını kayıt altına alması, eserinin kaynak değerini yükselten önemli bir husustur. Hadîdî Tarihi'nin yazmalarının pek çoğunun harekeli oluşu, Osmanlı tarihinin ilk devirlerine ait bazı yer adlarının doğru olarak tespitinde araştırmacılara kolaylık sağlamaktadır. Hadîdî, eserini Osmanlı tarihçiliğinin yükseliş dönemine girdiği bir zamanda yazdı. Dolayısıyla onun, Türkçe, Arapça ve Farsça sözcükleri ahenkli bir şekilde kullanmaya özen gösterdiği görülüyor. O devrin konuşma dilinden zengin Türkçe sözcükler barındıran eser, Türk dili incelemeleri için de önemlidir. Harp tasvirleri ile bahar ve düğün tasvirlerinde edebî bir üslubu tercih eden Hadîdî'nin, eserinde eş anlamlı sözcüklerle terkipleri sıkça kullandığı, atasözlerine ve deyimlere de yer verdiği görülmektedir. Sözün özü, Hadîdî Tarihi 14-15. yüzyıllarla 16. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı coğrafyasında meydana gelen siyasi ve sosyal olayları derli toplu bir şekilde anlatan manzum bir Osmanlı tarih kaynağıdır.