İslâm'ın Siyasallaşması

İslâmın Siyasallaşması, Türkiyenin yetiştirdiği en kıymetli bilim adamlarından; yıllarca yaptığı çalışmalarla ülkemizin siyaset ve sosyal bilimlerine mühim katkılarda bulunmuş Kemal H. Karpatın kendi ifadesiyle meslekî hayatım boyunca zihnimde yoğurduğum dediği en önemli eseridir. Kitapta, bilhassa imparatorluğun son dönemlerinde II. Abdülhamidin dış siyasetinin devletin bütünlüğünü koruyucu anlayışına, eğitim sisteminin yeniden biçimlendirilmesine, saltanatın siyasi ve sosyal gücünün attırılması için yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Karpat, padişahın saltanatının son yıllarında yaşanan değişmelerle birlikte, istibdata yönelik hareketlerin nasıl bir rejim değişikliğine ve hürriyet, eşitlik ve kardeşlik özlemlerine kaynaklık ettiğini de geniş bir bakış açısıyla analiz etmektedir. Günümüzde Türkiyede yaşayan Türklerin çoğunluğunun orta yolda, modernist, ilerici ve demokrat olduğunu söyleyen, fakat aynı zamanda dinin emirlerine uysun ya da uymasın Müslüman olduklarını savunan Kemal H. Karpat, bu çalışmasında, Türkiyede modernlik, demokrasi ve İslâmın birbiriyle çatışan değil, birbirini tamamlayan kavramlar olduğuna dikkatleri çekmektedir. Osmanlı İmparatorluğunun dünya sistemine dahil olduğu 19. yüzyılda kapitalizmin imparatorluk üzerine etkilerini de ele alan bu kitap, dönemin ekonomisi ve toplumunu temel alan birinci sınıf bir entelektüel tarih çalışmasıdır. Feroz Ahmad Kemal Karpat bu kitapta, Osmanlı İmparatorluğunun İslâm ve modernite arasında sürdürdüğü ölümcül ve baki dönüşümü bütünlüklü bir şekilde resmeden bilindik yaklaşımın aksini göstermekle kalmıyor, bu değişimin 19. yüzyıl ve erken 20. yüzyıl boyunca nasıl gerçekleştiğini derinlikli bir tahlilden geçiriyor; devletin inşası, İslâmın siyasallaşması ve geleneğin keşfini ustaca çözümlüyor. M. Şükrü Hanioğlu