Yeni Osmanlılar Cemiyeti Kurucularından Mehmed Ayetullah Bey; Dönem - İnsan - Eser

"Cemiyetçiliği, şairliği ve gazeteciliği ile Osmanlı Devleti'nin son döneminin aydın ve sanatçıları arasında önemli bir yere sahip olan Mehmed Âyetullah Bey, 25 Mayıs 1846'da Kahire'de doğmuştur." "Edebiyat ve siyasetle erken yaşlarda ilgilenmeye başlayan Mehmed Âyetullah Bey, dedesi Abdurrahman Sami Paşa'nın muhafazakârlığını kabul etmeyerek Şinâsî, Namık Kemal ve Ziya Paşa'nın açtığı yenileşme hareketi içinde yer almıştır. Mehmed Âyetullah Bey'in yetiştiği Suphi Paşa ve Abdurrahman Sami Paşa konakları tam bir ilim ve irfan meclisi idi. Dünyanın pek çok yerinden gelen bilgin insanlar bu konaklara devam etmiş, Âyetullah Bey de henüz küçük yaşlardan itibaren bu meclislerde bulunmayı bir itiyat haline getirmişti. Yeni Osmanlılar Cemiyeti'nin kurucularından biri olması da şüphesiz yetişme tarzıyla ilgiliydi." "Mehmed Âyetullah Bey, içinde yaşadığı dönemin sosyal ve siyasal olayları ile yakından ilgilenmiştir. 1867'ye kadar Tasvîr-i Efkâr gazetesinin matbaasına devam ederek Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ebuzziya Tevfik'in etkisinde gazeteciliğe başlayan Mehmed Âyetullah Bey, arkadaşı Musullu Sami Bey ile birlikte yine 1867 yılının Mayıs ayında Utârid gazetesini 5 sayı olarak çıkarabilmiş, daha sonra Filip'in sahibi olduğu Vakit gazetesinde "baş muharrir" olarak yazılar yazmıştır."